Pliki do pobrania

Instrukcja

Na korpus SYNAMET składa się 9 217 jednostek metaforycznych, które zostały opisane semantycznie i gramatycznie. Jednostka metaforyczna (JM) może być:

  • wyrazem, np. baza "najdłużej wyczuwalny zapach w perfumach",
  • frazą, np. czysty głos lidera,
  • zdaniem, np. Tyle innych burgundów z lat 90-tych cierpi na sklerozę i haluksy,
  • fragmentem tekstu, np. Emerald Reign zapowiadany jest jako perfumeryjny tygrys władający przestrzenią. Mocne nuty, butny opis, a tygrys...leniwy.

W projekcie przyjęto założenie za Konceptualną Teorią Metafory (Conceptual Metaphor Theory) G. Lakoffa i M. Johnsona, że metafora językowa odzwierciedla metaforę pojęciową, którą można opisać w postaci schematu X TO Y, np. płonie z miłość: MIŁOŚĆ TO OGIEŃ. Na poziomie semantycznym JM są anotowane za pomocą ram interpretacyjnych w rozumieniu J. Ch. Fillmore’a. Na potrzeby SYNAMETU zostało stworzonych 6 ram percepcyjnych (WZROK, SŁUCH, DOTYK, SMAK, ZAPACH, SYNESTEZJA ZŁOŻONA) oraz 55 ram niepercepcyjnych (np. CZŁOWIEK, WOJSKO, ROŚLINA, SPORT, MAGIA). Rama SYNESTEZJA ZŁOŻONA zawiera wyrażenia, które odnoszą się do percepcji, ale trudno jednoznacznie wskazać jeden zmysł, np. ciężki, lekki, gęsty, rzadki, wklęsły, wypukły, głęboki, płytki. Ramy składają się z elementów, np. w ramie DOTYK są wyróżnione m.in. takie elementy, jak FAKTURA, KLEISTOŚĆ, PODATNOŚĆ NA NACISK, PODATNOŚĆ NA ROZCIĄGANIE, TEMPERATURA czy WILGOTNOŚĆ.

Z ramy źródłowej przenoszona jest struktura pojęciowa i zasób leksykalny na ramę docelową, np. Womanity gaśnie powoli: rama docelowa to ZAPACH (aktywowana przez nazwę perfum Womanity), zaś rama źródłowa to WZROK (aktywowana przez czasownik gasnąć). Za aktywację określonych ram odpowiadają wyrazy lub wyrażenia, które w projekcie są określane jako aktywatory. Podczas anotacji metafor aktywatory zostały przypisane do odpowiednich ram i ich elementów oraz opisane gramatycznie. Każdej jednostce metaforycznej jest przypisany temat metaforyczny (referent), czyli ten obiekt pozajęzykowy, o którym się orzeka. Było to konieczne, ponieważ na poziomie tekstu nie zawsze jest aktywowana rama docelowa i można określić ją jedynie na podstawie szerokiego kontekstu. Na przykład we frazie Womanity gaśnie powoli referentem są perfumy Womanity Thierriego Muglera. Zestaw tematów metaforycznych został opisany za pomocą słów kluczowych, np. [perfumy], [napój], [wykonawca], [płyta] itp.

W korpusie znajdują się tzw. proste metafory oraz złożone metafory. Prosta metafora realizuje schemat zgodny z teorią metafory pojęciowej (np. świergot neroli SŁUCH ZAPACH). Metafora złożona nie daje się opisać za pomocą takiego schematu. W obrębie metafor złożonych zostały wyróżnione metafory wieloramowe, pośrednie i narracyjne (zob. niżej).

aktywator
Wyraz lub wyrażenie aktywujące ramę pojęciową, np. w wyrażeniu hard rock szyty prawdziwą bluesową miarą wyrazy hard rock, bluesowy aktywują ramę SŁUCH, natomiast wyrazy szyć, miara aktywują ramę UBRANIE.
konceptualna teoria metafory
Teoria sformułowana przez George’a Lakoffa i Marka Johnsona, w myśl której metafora jest prymarnie zjawiskiem pojęciowym i polega na rzutowaniu pojęć z domeny źródłowej na domenę docelową. Na przykład fraza miękki zapach wanilii jest językowym przejawem rzutowania pojęciowego z domeny źródłowej DOTYK na domenę docelową ZAPACH. Domena pojęciowa jest odpowiednikiem ramy pojęciowej.
metafora narracyjna
Metafora rozbudowana (metafora continua w tradycji retorycznej), która wykracza poza granice zdania i przypomina miniopowieść, np. w poniższym fragmencie perfumy Hedonist Rose są opisane jako młoda dziewczyna, por. Hedonist Rose to pełna dziewczęcego uroku towarzyszka, która spędzi z Tobą przy butelce wina cały dzień, od niechcenia rzucając zalotne spojrzenia i chichocząc. Od początku myślisz, że wszystko o niej wiesz, ale ciągle wyprowadza cię z błędu. Kiedy chce coś przemilczeć, rysuje palcem wzorki na zroszonej ściance kieliszka, żeby odwrócić Twoją uwagę, ale jeśli przyjrzysz jej się uważnie, dostrzeżesz melancholię. To dziewczyna o drugim dnie, które wolałaby ukryć. Mogłabym się założyć, że słucha The Smiths. Założę się, że słucha The Smiths.
metafora pośrednia
Metafora, w której występuje hypallage, czyli zaburzenie zgodności semantyczno-składniowej, np. w wyrażeniu ta płyta to mroczna podróż przez dwadzieścia utworów przymiotnik mroczny odnosi się faktycznie do muzyki na płycie, a nie do podróży, która z kolei jest metaforą słuchania utworów muzycznych.
metafora synestezyjna
Typ metafory, który polega na tym, że leksyka prymarnie odnosząca się do danego typu percepcji jest używana do opisu innego rodzaju doznań zmysłowych, np. jasny (WZROK) dźwięk (SŁUCH). W szerszym rozumieniu (przyjętym w korpusie SYNAMET) metafora synestezyjna to każda metafora, w której przynajmniej jedna z aktywowanych jest percepcyjna, np. twardy (DOTYK) charakter, magia zapachu (ZAPACH).
metafora wieloramowa
Metafora, w której jedna rama docelowa jest opisywana za pomocą leksyki powiązanej z kilkoma ramami źródłowymi, por. opis zapachu perfum: To wszystko razem na mojej skórze stworzyło naprawdę interesującą, gorzką [SMAK], dymną mieszaninę [RZECZ] ze słodkimi [SMAK] przebłyskami [WZROK].
rama
Według semantyki ramowej w ujęciu Charlesa Fillmore’a rama jest to struktura pojęciowa aktywowana przez wyrażenia językowe. W ramie zawarta jest zarówno wiedza językowa, jak i pozajęzykowa, nasze doświadczenia, przekonania czy wierzenia. Na przykład, aby zrozumieć znaczenie wyrażenia weekend, musimy mieć wiedzę na temat podziału czasu w naszej kulturze na lata, miesiące, tygodnie i dni. Ponadto musimy wiedzieć, że pięć dni jest roboczych, a dwa dni są wolne i one składają się na weekend.
synestezja
W rozumieniu neurologicznym synestezja jest stanem, kiedy jeden bodziec zmysłowy (np. słuchowy) aktywuje inne wrażenie percepcyjne (np. wzrokowe). Synestetycy mogą np. postrzegać dźwięki jako mające różne kolory (chromestezja) lub wywołujące różne odczucia dotykowe. Termin synestezja bywa też używany w odniesieniu do metafor, w których używa się leksyki z jednego typu percepcji do opisu innego rodzaju doświadczeń zmysłowych. Niektórzy badacze uważają, że metafory synestezyjne są związane z synestezją neurologiczną. W korpusie SYNAMET przyjęte zostało założenie, że synestezja języka i synestezja neurologiczna to odrębne zjawiska. Projekt SYNAMET dotyczy opisu wyłącznie synestezji językowej.
temat metaforyczny
Temat metaforyczny to inaczej referent wyrażenia językowego. Identyfikacja referenta jest sprawą istotną z dwóch powodów – po pierwsze, w dyskursie wyrażenia wskazujące na ramę docelową bywają często pomijane, po drugie, metafory narracyjne bywają tak rozbudowane, że bez uwzględnienia faktycznego referenta można je potraktować dosłownie, np.: Ogród ten to harmonia wszystkich odcieni zieleni traw , krzewów i drzew, sielskiego obrazka dopełnia stworzony przez naturę szemrzący strumyk, który znalazł się tam przypadkiem i nie został tknięty niczyimi łapskami. Ot jest, zdobi, daje wilgoć, poi ptaszki, które pousadzały się na smaganych stróżkami wody kamieniach. I pięknie jest. Klimat jest wilgotny, ponieważ deszcz przegonił palące słońce i schłodził rozgrzane liście i źdźbła. Teraz delikatne, przedzierające się zza cienkiej warstwy chmur promienie powoli osuszają mały, zielony raj. Cały ten fragment jest opisem zapachu perfum, jednak ani jedno wyrażenie nie wskazuje na ramę ZAPACHU. Jedynie wiedza kontekstowa pozwala na określenie właściwego referenta (perfumy) i potraktowanie powyższego opisu jako metafory.

Wyszukiwanie

Korpus można przeszukiwać przez:

  1. wybranie jakiegoś elementu z poziomu opisu semantycznego metafory:
    • aktywatora,
    • ramy (źródłowej lub docelowej),
    • tematu (konkretnie słowa kluczowego);
  2. wybranie typu metafory złożonej:
    • metafory wieloramowej,
    • metafory pośredniej,
    • metafory narracyjnej,
  3. wybranie typu gramatycznego jednostki metaforycznej:
    • NG (grupa rzeczownikowa),
    • NumG (grupa liczebnikowa),
    • AdjG (grupa przymiotnikowa),
    • PartG (grupa imiesłowowa),
    • PrepNG (grupa przyimkowo-nominalna),
    • PrepAdjG (grupa przyimkowo-przymiotnikowa),
    • PrepPartG (grupa przyimkowo-imiesłowowa),
    • PrepNumG (grupa przyimkowo-liczebnikowa),
    • AdvG (grupa przysłówkowa),
    • VG (grupa werbalna prosta),
    • VGnom (grupa werbalna złożona – tzw. orzeczenie złożone),
    • Sent (całe zdanie),
    • Tekst (fragment tekstu),